مقدمه
آگاهی از قوانین مالیاتی برای صاحبان کسب‌وکار نقش کلیدی در کاهش هزینه‌های مالیاتی دارد. در سال ۱۴۰۳ با توجه به اصلاحات اخیر قانون مالیات‌های مستقیم و قانون بودجه، چندین معافیت و تسهیلات مالیاتی برای حمایت از کسب‌وکارها در نظر گرفته شده است. در ادامه مهم‌ترین معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی مرتبط با کسب‌وکارها مانند معافیت درآمدی، معافیت مناطق کمتر توسعه‌یافته، معافیت شرکت‌های دانش‌بنیان و معافیت‌های صادراتی و ارزش افزوده را بررسی می‌کنیم.
1- معافیت‌های مالیات بر درآمد
-
معافیت درآمد پایین:
طبق قانون بودجه ۱۴۰۳، درآمد سالانه افراد حقیقی (شامل کارکنان و صاحبان مشاغل) تا سقف ۱,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (۱۴۴ میلیون تومان) از پرداخت مالیات معاف است.به عبارت دیگر، اگر درآمد سالانه مالک کسب‌وکاری کمتر از این مقدار باشد، هیچ مالیاتی برای آن سال متوجه او نخواهد بود.
-
تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم:
برای حمایت از مشاغل خرد و متوسط، صاحبان مشاغل با فروش سالانه تا سقف ۱۸ میلیارد تومان می‌توانند مالیات خود را به صورت مقطوع (با نرخ تقریبی) پرداخت کنند . این معافیت (تبصره ماده ۱۰۰) به معنای معافیت از بسیاری از تکالیف حسابداری و ارائه اظهارنامه پیچیده برای مشمولین است. بدین ترتیب مشاغل کوچک می‌توانند با روش ساده‌تر، مالیات خود را یکجا تسویه کنند و از برخی معافیت‌ها بهره‌مند شوند.
-
تخفیفات تسویه به‌موقع:
مطابق قوانین جدید، مودیانی که مالیات سال قبل را به موقع پرداخت کنند و اظهارنامه را سر موعد ارائه نمایند، مشمول تخفیف مالیاتی می‌شوند (به عنوان مثال، کاهش نرخ مالیات تا سقف چند درصد)، ولی شرایط و درصد آن معمولاً در بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود. این تخفیف‌ها مشوقی برای رعایت به‌موقع تکالیف مالیاتی است.
2- معافیت مناطق محروم و ویژه اقتصادی
-
مناطق کمتر توسعه‌یافته :
براساس ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم، واحدهای تولیدی و معدنی مستقر در مناطق کم‌برخوردار (کمتر توسعه‌یافته) به مدت ۱۰ سال از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند. این معافیت ۱۰۰ درصدی برای تولیدکنندگانی است که در استان‌ها یا شهرستان‌های تعیین‌شده فعالیت می‌کنند.
-
مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی:
واحدهای مستقر در شهرک‌ها و نواحی ویژه اقتصادی نیز معافیت مالیاتی دارند. به طور معمول ۲ سال معافیت مالیاتی برای این واحدها در نظر گرفته می‌شود و اگر این مناطق در درون مناطق کمتر توسعه‌یافته باشند، طول دوره معافیت به ۳ سال افزایش می‌یابد. این مصوبه به منظور تشویق سرمایه‌گذاری در نواحی صنعتی کشور تصویب شده است.
علاوه بر ماده ۱۳۲، مناطق آزاد (نظیر قشم، کیش، انزلی، اروند، ارس،چابهار و …) نیز معافیت‌های ویژه دارند. برای مثال طبق قانون، درآمد حاصل از صادرات کالاها و خدمات در مناطق آزاد یا تولید داخل و فروش در مناطق آزاد برای مدت مشخص معاف از مالیات می‌شود.
3- معافیت شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان مورد حمایت قوانین ویژه قرار دارند. بر اساس قانونِ «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان» و قوانین جدیدِ «جهش تولید دانش‌بنیان»، شرکت‌های دانش‌بنیان از انواع معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی بهره‌مند می‌شوند. به طور مثال شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا می‌توانند تا ۱۵ سال معافیت مالیاتی برای درآمد حاصل از فعالیت‌های تحقیق و توسعه داشته باشند. همچنین این شرکت‌ها غالباً از معافیت عوارض گمرکی برای واردات تجهیزات علمی برخوردارند. (برای اطلاع دقیق از شرایط این معافیت‌ها، می‌توان به قوانین مربوطه و بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی مراجعه کرد.)
4- معافیت صادراتی و مالیات بر ارزش افزوده
-
معافیت صادراتی (مالیات بر ارزش افزوده) :
طبق ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، کلیه صادرات کالاها و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده است. به عبارت دیگر هنگامی که کالایی از ایران صادر می‌شود، هیچ مالیاتی بر ارزش افزوده برای آن در مبدا محاسبه نمیگردد. این معافیت ۱۰۰ درصدی باعث رقابت‌پذیری تولیدات ایرانی در بازارهای خارجی می‌شود و عملاً صادرکنندگان هیچ مالیات VAT بر فروش صادراتی نمی‌پردازند.
-
کالاها و خدمات معاف داخلی :
علاوه بر صادرات، بسیاری از کالاها و خدمات ضروری در داخل کشور از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده‌اند. برای مثال داروها، لوازم پزشکی، مواد غذایی اساسی، کتاب و محصولات کشاورزی در فهرست معافیت‌ها قرار دارند. این اقلام در ماده ۹ قانون ارزش افزوده و فهرست‌های ابلاغی سازمان امور مالیاتی ذکر شده است. بنابراین تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی مرتبط با این گروه کالاها، نیازی به دریافت و پرداخت VAT ندارند و در صورت ثبت‌نام نکردن، از بسیاری تکالیف VAT معاف خواهند بود.
-
صنعت گردشگری و مناطق آزاد:
علاوه بر این‌ها، درآمد اقامتگاه‌های گردشگری و تالارهای پذیرایی تا سقف مشخصی از مالیات بر درآمد معاف است (مطابق ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم). همچنین خدمات حمل‌ونقل بین‌المللی و فروش کالا در برخی مناطق آزاد نیز معمولاً مشمول مالیات صفر VAT هستند.
جمع‌بندی و توصیه‌های کاربردی
معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی می‌تواند فشار مالیاتی کسب‌وکارها را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد. نکات مهم برای بهره‌گیری از این معافیت‌ها عبارتند از:
- شناسایی معافیت‌های مربوط به کسب‌وکار :
ابتدا باید تشخیص داد که فعالیت شما در کدام یک از دسته‌های مشمول معافیت قرار می‌گیرد (مثلاً در مناطق کمتر توسعه‌یافته یا شرکت دانش‌بنیان است یا محصولات معاف تولید می‌کند).
- تکمیل شرایط قانونی:
هر معافیت معمولاً دارای شرایط خاصی است. به عنوان مثال، برای بهره‌مندی از معافیت منطقه، باید قبل از اجرای طرح از طریق مراجع مربوطه ثبت و معرفی شده باشید، یا برای معافیت دانش‌بنیان باید گواهی تخصصی از معاونت علمی دریافت کنید.
- ارسال اظهارنامه به موقع :
بسیاری از معافیت‌ها به ارائه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر و تسویه مالیات‌های قبلی مشروط است. عدم ارسال به موقع اظهارنامه یا وجود بدهی مالیاتی می‌تواند منجر به از دست رفتن معافیت شود.
- مشورت با متخصص:
استفاده صحیح از معافیت‌ها پیچیدگی‌های قانونی خاص خود را دارد. برای جلوگیری از اشتباه و بهره‌مندی کامل از معافیت‌ها و تخفیفات قانونی، بهتر است با حسابدار رسمی یا مشاور مالیاتی مشورت کنید.
با برنامه‌ریزی صحیح و آگاهی از معافیت‌های مالیاتی جدید، کسب‌وکارها می‌توانند ضمن کاهش هزینه‌های مالیاتی، منابع بیشتری را صرف توسعه فعالیت خود کنند. در هر صورت، استعلام از سازمان امور مالیاتی کشور و بررسی مصوبات مربوطه برای شناسایی کامل معافیت‌ها ضروری است.
